Jlentrehna Kang Diarani Geguritan: Pengertian, Ciri, Unsur,
Geguritan, tembung sing asring keprungu ing jagad kasusastran Jawa. Nanging, apa sejatine geguritan iku? Geguritan ora mung sakadar larik-larik tembung sing dirangkai kanthi endah. Nanging, luwih saka iku, geguritan ngemot pesen, pangrasa, lan pamikiran sing jero saka pangriptane.
Artikel iki bakal ngandharake kanthi gamblang apa iku geguritan, wiwit saka pengertian, ciri-cirine, unsur-unsur sing mbangun, nganti tuladha-tuladha geguritan sing bisa dadi panutan. Kanthi mangerteni geguritan, kita bisa luwih ngapresiasi kaendahan basa Jawa lan kearifan lokal sing kinandhut ing jero geguritan.
Pengertian Geguritan
Geguritan, yen dijlentrehake kanthi prasaja, yaiku salah sawijining wujud karya sastra Jawa kang kawujud ing tembang utawa puisi. Geguritan biasane nggunakake basa sing endah, pilihan tembung (diksi) sing apik, lan ngemot makna utawa pesen sing jero. Geguritan bisa ngandharake macem-macem babagan, wiwit saka katresnan, kasusahan, kritik sosial, nganti rasa syukur marang Gusti Kang Maha Kuasa.
Sejarah geguritan ing Jawa wis dawa banget. Geguritan asale saka tembang-tembang tradhisional sing asring dienggo ing upacara adat utawa kanggo nyritakake legenda lan mitos. Suwe-suwe, geguritan ngalami perkembangan lan dadi salah sawijining wujud karya sastra sing digemari nganti saiki. Saben pangripta geguritan nduweni gaya lan ciri khas dhewe-dhewe, saengga geguritan dadi sugih lan maneka warna.
Ciri-Ciri Geguritan
Kanggo bisa ngerteni yen sawijining karya iku geguritan utawa dudu, kita perlu ngerti ciri-cirine. Sanajan ora kabeh geguritan nduweni kabeh ciri iki, nanging umume geguritan mesthi nuduhake sawetara ciri sing khas.
Salah sawijining ciri sing paling katon yaiku panggunaan basa sing endah lan pilihan tembung (diksi) sing apik. Geguritan asring nggunakake majas utawa gaya basa kanggo nggawe kesan sing luwih kuwat lan nambah kaendahan geguritan. Saliyane iku, geguritan uga biasane ngemot purwakanthi (rima) utawa persamaan bunyi kanggo nggawe irama sing enak dirungokake.
Unsur-Unsur Geguritan
Geguritan dibangun saka sawetara unsur sing penting. Unsur-unsur iki bekerjasama kanggo nggawe geguritan sing utuh lan ngandhut makna. Unsur-unsur kasebut bisa dipérang dadi rong golongan utama: unsur intrinsik lan unsur ekstrinsik.
Unsur intrinsik yaiku unsur-unsur sing ana ing jero geguritan iku dhewe, kayata tema, amanat, nada, pangrasa, lan gaya basa. Dene unsur ekstrinsik yaiku unsur-unsur sing ana ing njaba geguritan, kayata latar belakang sosial budaya pangripta, kahanan politik ing jamane geguritan digawe, lan sapanunggalane. Kanthi nganalisis unsur-unsur kasebut, kita bisa luwih ngerteni makna lan pesen sing pengin diandharake dening pangripta.
Jenis-Jenis Geguritan
Geguritan bisa dipérang dadi sawetara jinis adhedhasar tema, gaya basa, utawa struktur. Pembagian iki ora kaku, nanging bisa mbantu kita kanggo luwih ngerteni keragaman geguritan.
Contone, adhedhasar tema, ana geguritan katresnan, geguritan kasusahan, geguritan kritik sosial, lan sapanunggalane. Adhedhasar struktur, ana geguritan tradhisional (geguritan lawas) lan geguritan modern (geguritan gagrag anyar). Geguritan tradhisional biasane kaiket dening aturan-aturan tartamtu, kayata cacahing larik ing saben pada (bait) lan pola purwakanthi (rima). Dene geguritan modern luwih bebas lan ora kaiket dening aturan-aturan kasebut.
Tuladha Geguritan
Kanggo luwih mangerteni apa iku geguritan, ayo padha nyawang sawetara tuladha geguritan. Tuladha-tuladha iki bisa dadi inspirasi lan panutan kanggo nulis geguritan dhewe.
Salah sawijining tuladha geguritan klasik yaiku geguritan “Ibu” anggitane R. Tantri. Geguritan iki ngandharake rasa tresna lan panghormatan marang ibu. Saliyane iku, ana uga geguritan modern anggitane Suparto Brata, kayata geguritan “Gethuk”, sing ngandharake babagan kahanan sosial lan politik ing jamane.
Analisis Geguritan “Ibu” anggitane R. Tantri
Geguritan “Ibu” anggitane R. Tantri minangka tuladha geguritan klasik sing ngandharake rasa tresna lan panghormatan marang ibu. Tema utama geguritan iki yaiku katresnan ibu sing tanpa wates lan pengorbanane kanggo anak-anake.
Gaya basa sing digunakake ing geguritan iki prasaja nanging efektif. R. Tantri nggunakake pilihan tembung sing apik lan ngemot makna sing jero. Purwakanthi (rima) uga digunakake kanthi apik kanggo nggawe irama sing enak dirungokake lan nambah kaendahan geguritan.
Perbandingan Geguritan Tradisional lan Modern
Geguritan tradhisional lan modern nduweni beda sing signifikan. Geguritan tradhisional biasane kaiket dening aturan-aturan tartamtu, kayata cacahing larik ing saben pada (bait) lan pola purwakanthi (rima). Gaya basane uga luwih formal lan nggunakake tembung-tembung kawi.
Dene geguritan modern luwih bebas lan ora kaiket dening aturan-aturan kasebut. Gaya basane luwih informal lan nggunakake basa sing luwih gampang dingerteni. Tema geguritan modern uga luwih beragam lan bisa ngandharake babagan apa wae, wiwit saka pengalaman pribadi nganti isu-isu sosial lan politik.
Kesimpulan
Geguritan minangka salah sawijining wujud karya sastra Jawa sing sugih lan maneka warna. Kanthi mangerteni geguritan, kita bisa luwih ngapresiasi kaendahan basa Jawa lan kearifan lokal sing kinandhut ing jero geguritan. Geguritan ora mung sakadar larik-larik tembung, nanging uga ngemot pesen, pangrasa, lan pamikiran sing jero saka pangriptane.
Muga-muga artikel iki bisa menehi pangerten sing luwih jero babagan geguritan. Aja ragu-ragu kanggo nyinau lan nulis geguritan dhewe. Kanthi nulis geguritan, kita bisa ngembangake kreativitas lan ngandharake pamikiran lan pangrasa kanthi cara sing endah lan bermakna.